جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق‌بشر در ایران روز ۲آبان ۱۴۰۲ - ۲۴ اکتبر ۲۰۲۳ در سخنان خود در کمیته سوم مجمع عمومی گفت:
متأسفم که با وجود همه تلاش‌های من، دولت جمهوری اسلامی برخلاف قطعنامه‌یی که مأموریت من را برقرار کرد، از تعامل با مأموریت من خودداری می‌کند. و با وجود درخواستهای مکرر من، مقامات ایرانی هم‌چنان مرا از دسترسی به ایران محروم می‌کنند. آنها این کار را از زمانی که من در ژوئیه ۲۰۱۸ این مسئولیت را به‌عهده گرفتم، انجام داده‌اند. من یک بار دیگر از مقامات ایرانی درخواست می‌کنم که به مأموریت من احترام بگذارند و تعامل کامل با مأموریت من بکنند از جمله اجازه دسترسی به کشور را به من بدهند. من ادعاهایی را مبنی بر این‌که گزارش من با پیش‌داوری و دارای انگیزه سیاسی است و مبتنی بر ملاحظات عینی نیست رد می‌کنم. گزارش من نتیجه تحقیقات کامل و مستقل با هدف اثبات حقایق مربوط به نقض حقوق‌بشر در ایران است. من از مقامات می‌خواهم به جای تکذیب و رد واقعیتهایی که مقامات ایرانی با آن موافق نیستند، در مورد محتوای گزارشم با من تعامل کنند و نگرانی‌های من را برطرف کنند و توصیه‌های من را بپذیرند.
در مورد تأثیر تحریم‌ها و تأثیر آن بر برخورداری از حقوق‌بشر، تحریم‌ها نمی‌توانند به‌عنوان توجیهی برای نقض مداوم تعهدات ایران تحت قوانین بین‌المللی حقوق‌بشر مورد استفاده قرار گیرند. مطلقاً هیچ توجیهی برای وضع قوانین و شیوه‌های جدید برای خشونت بیشتر علیه زنان، تحقیر آنها و اعمال حجاب برخلاف میل آنها که کرامت ذاتی انسانی آنها را زیر پا می‌گذارد، وجود ندارد. تحریم‌ها نمی‌تواند بهانه‌یی برای کشتار خشونت‌آمیز صدها مرد، زن و کودک باشد، همان‌طور که از سپتامبر سال گذشته شاهد آن بودیم. آنها هرگز نمی‌توانند توجیهی برای جنایات جدی ارتکابی از جمله جنایات علیه بشریت ارتکابی علیه مردم ایران، قتل، حبس و ناپدیدسازی اجباری، شکنجه، تجاوز، تجاوز جنسی، و آزار و اذیت، وحشیگری و نقض مداوم حقوق مردم ایران و اقلیتهای قومی، زبانی و مذهبی باشند.
در مورد کشته شدن ژینا مهسا امینی و تراژدی که از سال گذشته رخ داده است، من از مقامات ایران می‌خواهم که فوراً هر گونه خشونت علیه دخترانی را که به‌صورت مسالمت‌آمیز تظاهرات می‌کنند، متوقف کنند. .. همه کسانی که معترضان مسالمت‌آمیز را کشته، زخمی کرده‌اند، آنها را در معرض بازداشت‌های خودسرانه، بدرفتاری و شکنجه قرار داده‌اند نیز باید مورد مواخذه قرار بگیرند و مسئولیت‌های بالاترین سطوح دولتی مشخص شود. من به‌طور خلاصه به تبعیض و خشونت علیه زنان و دختران می‌پردازم زیرا نظرات متعددی وجود داشت. منظورم این است که می‌توانم برخی از کشورها را به یاد بیاورم به‌طور مشخص هلند، ایرلند و استرالیا. در این رابطه، من می‌گویم که باید فوراً به تمام اشکال خشونت علیه زنان و دختران پایان داده شود.
من از اخبار غم‌انگیز آرمیتا گراوند ۱۶ساله عمیقاً نگرانم که نماینده هلند به آن اشاره کرد. بنا به گزارشات دختر ۱۶ساله توسط گشت ارشاد مورد تعرض قرار گرفته است. گشتی که پس از تمام فاجعه‌یی که سال گذشته شاهد آن بودیم، بازگشته است. گفته شده که این دختر اکنون دچار مرگ مغزی شده است. من از گزارشهای مسمومیت بیش از ۱۳۰۰۰ دختر، دختران دانش‌آموز بسیار نگران هستم، همه کسانی که در این خشونت، وحشیگری و کشتار دختران و زنان دست داشتند، به‌ویژه از سپتامبر سال گذشته باید مورد حسابرسی قرار بگیرند. از دولت می‌خواهم که قانون حجاب اجباری را فوراً لغو کند که این سؤال از من پرسیده شد. این لایحه به تصویب مجلس رسیده و در پی تصویب بیشتر در شورای نگهبان است. بنابراین من خواهان لغو فوری آن قانون مصوب هستم، و از مقامات ایرانی می‌خواهم برخورداری کامل زنان و دختران از حقوق‌بشر با رعایت کامل قوانین بین‌المللی حقوق‌بشر را تضمین کنند. و در صورتی که ایران این‌قدر متعهد است و می‌گوید حقوق‌بشر را رعایت می‌کنیم چرا کنوانسیون در مورد رفع همه اشکال تبعیض علیه زنان را تصویب نمی‌کنند؟
در مورد موضوع استفاده از مجازات اعدام، من بسیار نگران هستم. من از سطح اعدامها نگران هستم. در سال ۲۰۲۲، حداقل ۵۸۲ مورد اعدام وجود داشته است و فقط در سال جاری، در سال ۲۰۲۳، گزارشهایی داریم که حداقل ۵۷۲ نفر اعدام شده‌اند. من عمیقاً نگران هستم که ایران تاکنون بیش از ۳۰۵ نفر را تنها در سال جاری به اتهامات مربوط به مواد مخدر اعدام کرده است. که کاملاً غیرقابل قبول است. هفت نفر به‌دلیل مشارکت در اعتراضات سراسری که از ۱۶ سپتامبر گذشته آغاز شده بود، اعدام شدند. این افراد از حق محاکمه عادلانه و روند عادلانه محروم بودند. آنها قبل از اعدام مورد شکنجه و بدرفتاری قرار گرفتند.
من هم‌چنین از هدف قرار دادن نامتناسب اقلیتهای قومی، به‌ویژه بلوچ ها و کردها بسیار نگران هستم. با توجه به نقصهای جدی اساسی در قانون، نقض دادرسی عادلانه، استفاده سیستماتیک از شکنجه و نقض حقوق دادرسی عادلانه، من معتقدم که همه اعدامها در ایران به منزله محرومیت خودسرانه از حق حیات است. و من از همه نمایندگان می‌خواهم که به مقامات ایران فشار بیاورند، من از جامعه جهانی می‌خواهم که در انتقاد و محکومیت مقامات ایرانی به‌دلیل نقض قوانین بین‌المللی و این محرومیت خودسرانه و غیرقانونی از حق حیات مردم ایران، به من بپیوندد. من از مقامات ایرانی می‌خواهم که مجازات اعدام از جمله مجازات اعدام برای نوجوانان را فوراً لغو کنند. من از آنها می‌خواهم که مجازات اعدام را برای همه تخلفات لغو کنند. دومین پروتکل اختیاری میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی را تصویب کنند.
در مورد موضوع دستگیری، بدرفتاری و آزار و اذیت فعالان، و فکر می‌کنم این نکته از سوی اتحادیه اروپا مطرح شده است، همان‌طور که قبلاً اشاره کردم، من از محدودیتهای شدید اعمال شده در فضای مدنی از قبل محدود شده بسیار نگران هستم. من از دستگیریها و ادامه بازداشتها، آزار و اذیت، آزار و اذیت فعالان حقوق مدنی، معلمان، وکلا، فعالان اتحادیه‌های کارگری و فعالان حقوق اقلیتها نگران هستم. عالیجنابان همین الآن که صحبت می‌کنیم، حداقل ۵۷۶نفر دستگیر شده‌اند و به‌طور خودسرانه شکنجه شده‌اند. و من خیلی نگرانم. و همان‌طور که به پرونده نرگس محمدی اشاره کردم که چرا او را بازداشت می‌کنند در حالی‌که دنیا می‌گوید که او شایسته جایزه صلح نوبل است؟ ایران باید به این پرسش پاسخ بدهد. آزار، ارعاب و آزار این فعالان جامعه مدنی باید پایان یابد. تمام کسانی که خودسرانه بازداشت و دستگیر می‌شوند باید فوراً بدون هیچ قید و شرطی آزاد شوند. در مورد موضوع آزادی عقیده و بیان و رفتار با خبرنگاران، مقامات ایرانی به تلاش مصمم برای قطع رسانه‌ها و مسدود کردن اینترنت و جلوگیری از انتشار اطلاعات ادامه می‌دهند. همان‌طور که احکام وحشیانه، خشن و ناعادلانه اخیر همین چند روز پیش علیه خبرنگاران نیلوفر حامدی و الهه محمدی گواه آن است. آن خبرنگارانی که به دنیا گفتند چه بر سر ژینا مهسا امینی آمده است. بسیاری از ما درد آنها و رنج این خبرنگاران را منعکس می‌کنیم. این دو خبرنگار به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شده‌اند. خبرنگاران در ایران، و در خارج مورد هدف قرار گرفته، قربانی شده و خانواده‌هایشان مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.
در مورد ادامه بازداشت خودسرانه اتباع خارجی و دوتابعیتی. من شوکه شدم، همان‌طور که گفتم، تنها در سال جاری از اعدام دو فرد دو تابعیتی شوکه شدم. همان‌طور که در گزارش خود اشاره کرده‌ام، در حالی که از آزادی حداقل شش تبعه خارجی و دوتابعیتی استقبال می‌کنم، هم‌چنان نگران الگوی مقامات در بازداشت‌های خودسرانه اتباع دوگانه و خارجی به‌منظور مبادله زندانیان یا سایر منافع مالی هستم.
در مورد موضوع اقلیتهای قومی و مذهبی و آزار و اذیت شدید و هدف قرار دادن آنها، من به‌شدت نگران شکنجه‌هایی هستم که در حال وقوع است، بدرفتاریها و کشتار اقلیتهای قومی و مذهبی، به‌ویژه بلوچ ها و کردها.
من هم‌چنین در گزارش خود اشاره کرده‌ام که اقلیتهای عرب و آذربایجان به‌طور مداوم مورد آزار و اذیت و هدف قرار گرفته‌اند.
آزادی مذهب یا عقیده توسط مقامات ایرانی کاملاً تضعیف شده است، در حالی که نوکیشان مسیحی با تهدید، هدف قرار دادن و سرکوب مواجه هستند. اعضای جامعه بهایی، اقلیت بهائی، هم‌چنان با سرکوب و آزار و اذیت فزاینده‌یی روبه‌رو هستند.
و سرانجام در مورد نکته حق مشارکت در زندگی سیاسی و عمومی، همان‌طور که در گزارش خود اشاره کردم، محدودیتهای جدی در چارچوب قانون اساسی و سیاسی ایران وجود دارد که منجر به نفی اصول حاکمیت قانون، فرسایش ارزش‌های کثرت‌گرایی و در نتیجه عدم پاسخگویی دموکراتیک می‌شود. قوانین و سیاست‌ها به‌طور مداوم حق آزادی اجتماعات و تشکل‌های مسالمت‌آمیز را نقض می‌کنند، از جمله نقض حق تشکیل احزاب سیاسی، کارگری و اتحادیه‌های کارگری و عضویت در آنها. من از مقامات می‌خواهم که تضمین کنند که هر ایرانی باید از حق آزادی تشکل و اجتماعات مسالمت‌آمیز مطابق با معاهدات و تعهدات داده شده توسط ایران در چارچوب قوانین بین‌المللی حقوق‌بشر و سازوکارهای سازمان بین‌المللی کار برخوردار باشد.
