هرات، افغانستان- تقریبا هر روز صبح، جمعیتی از متقاضیان ویزا در این‌جا، در جلوی هیأت دیپلوماتیک ایران، یک مرکز جاذبه اولیه در این شهر غربی افغانستان، که دارای ریشه های عمیق فارسی است، ازدحام میکنند. اکنون، یک کنسولگری جدید آمریکا نیز آماده افتتاح… در ساختمانی است که زمانی یک هتل لوکس بود…
در هرات، که در فاصله یک ساعتی از مرز ایران قرار دارد، تلاش فزاینده تهران برای ایجاد نفوذ، کاملاً نمایان است .
در حالی که صحبت از کاهش احتمالی حضور نظامی آمریکا در افغانستان بعد از نزدیک به یک دهه میباشد، ایران در خط مقدم مسابقه قدرت در این کشور بوده و به عصر جدیدی چشم دوخته است.
این امر، دولت آمریکا را، که تا همینجا هم نسبت به نفوذ ایران در عراق اندیشناک است، نگران میسازد، به‌ویژه اینکه عراق، یک منطقه جنگی دیگر واشنگتن است. ژنرال پترائوس… دولت تهران را متهم به تهیه، حداقل بخشی از کمکها به طالبان کرده است، آن هم در حالی که ایران، از شبه نظامیان افغانی حمایت کرده است، شبه نظامیانی که در بیرون راندن طالبان از قدرت در سال 2001 کمک کردند.
اذعان اخیر حامد کرزای به اینکه دفتر وی، حدود 2 میلیون دلار سالانه از تهران دریافت میکند، موجب شد که وزارتخارجه آمریکا اعلام کند که نسبت به ”انگیزه های ایران در افغانستان مشکوک است ”. اما مقامات آمریکا بر این باورند که بیرون زدن کیسه های پول نقد، که به یکی از دستیاران بلندپایه کرزای تحویل داده شده، تنها نوک کوه یخ است.
دیپلماتهای غربی و مقامات افغانی میگویند که مبالغ خیلی بیشتری به‌طور مرتب، مستقیم یا غیرمستقیم، بین طیفی از گروههای افغانی و چهره هایی که نسبت به تهران سمپاتی دارند، توزیع میشوند. در هرات، یعنی نام این شهر و استانی که آن را احاطه کرده، روابط ویژه با ایران، قابل اغماض نیست…
تهران در ساختن و پرداختن پول برای شبکه برق هرات نیز کمک کرده است. خیلیها این موضوع را، به روابط نزدیک و طبیعی… فرهنگی و هم زبانی و نیز روابط خانودگی ربط میدهند… اما سایرین آن را طرحی برای سلطه ایران بر منطقهای که خیلی دورتر از مناطق مرزی میباشد، و نفوذ در قلب ساختار قدرت در افغانستان، می دانند.
نظیر احمد حیدر رئیس شورای استانی هرات گفت، ”ایران در همه دوایر نفوذ دارد: اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، و زندگی یومیه. وقتی کسی این همه پول میدهد، آدمها در دام نحوه تفکر آنها میافتند. موضوع تنها همسایگی نیست ”.
در میان جنجال بر سر نتایج انتخابات پارلمانی که حدود 2ماه پیش مشخص شد، برخی از کاندیداها میگویند که نتیجه رقابتهای اصلی، و نیز تعیین استانداران و مشاغل مهم وزارتی، در حال شکل گیری به نفع آن چیزی است که ایران میخواهد.
در دوایر سیاسی افغان، انتقاد بر سر ایران، اغلب به سرعت سرکوب و خاموش میشود. ماه گذشته، غلام دستگر آزاد، استاندار سابق نیمروز گفت که به اعتقاد وی، اتهامات علنی وی مبنی بر اینکه ایران از طریق استان او، سلاح قاچاق میکرد، به قیمت از دست دادن شغلش تمام شد. یک هفته بعد، او این اظهارات را تکذیب کرد.
کرزای، که طی 2سال گذشته، روابطش با پیمان ناتو به‌طور عام، و با دولت اوباما به‌طور خاص، بگونهای قابل توجه بدتر شده، پروایی ندارد که در مورد معاملاتش با ایران، یک سیخ گاها تیز در چشم غرب فرو کند.
در ماه مارس، رهبر افغانستان، تحت فشار آمریکا بر سر فساد در دولت او، محمود احمدی نژاد را برای دیداری دعوت نمود که در اساس، همزمان بود با دیدار گیتس، وزیر دفاع آمریکا. در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با رئیس جمهور ایران، کرزای به آرامی و متانت در کنار احمدینژاد ایستاد و این در حالی بود که احمدی نژاد، یک سخنرانی شدیداللحن و ابلهانه علیه آمریکا ایراد کرد.
ایران نقشی در سیاستهای غامض قومی افغانستان برای ایفا کردن دارد. اقلیتهای ملی بزرگی مانند تاجیک و اوزبک، به زبان دری، که گونهای از زبان فارسی ایران است، صحبت میکنند. اما ایران نزدیکترین روابط را با گروه قومی هزاره ، که مسلمانان شیعی هستند برقرار کرده…
برای قدرتهای نظامی غربی، سؤال کانونی این است که در مسلح کردن گروههای شبهنظامی، ایران چه نقشی ایفا میکند. اجماع در میان مقامات اطلاعات غربی این است که گرچه دولت تهران به شورشگری کمک کرده است، اما نمیخواهد که مسلمانان سنی طالبان دوباره به حاکمیت برگردند…
