مسأله محوری ومسایل حاشیه ای مذاکرات بغداد ؟
یزدان – حاج حمزه
23 اردیبهشت 91
  به دنبال نشست مقدماتی استانبول ، قرار است نمایندگان سیاسی رژیم ایران ونمایندگان سیاسی قدرتهای جهانی (گروه 1+5 ) روز 23 ماه مه 2012 دربغداد به مذاکره بنشینند. یاد آورمی شود که مذاکره دیپلوماتیک با رژیم ایران ،به قصد منصرف کردن این رژیم ازتلاش برای دستیابی به بمب اتمی، توسط سه قدرت بزرگ اروپا ازحدود دهسال پیش شروع شد و باوجود پیوستن آمریکا وچین و روسیه به آنها و تشکیل «گروه 1+5 »، نه تنها به انصراف رژیم ایران منجر نشده بلکه به گواهی آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، شواهدی به دست آمده که بر پیشروی چشمگیراین رژیم درمسیر نظامی کردن فعالیتهای هسته ای اش دلالت دارد. با این وجود خانم اشتون که نقش سخنگویی  قدرتهای نا همگون طرف مذاکره با رژیم را به عهده دارد، روز 11 می 2012 دربروکسل، به مقتضای پروتکل دیپلوماتیک پیش از شروع مذاکرات، امید وآرزوهایش را درمورد مذاکرات بغداد به زبان می آورد و می گوید« امیدوارم بتوانیم که این نشست  رابه آغازی برای پایان دادن به برنامه سلاح هسته ای ایران تبدیل نماییم. من می خواهم این مذاکرات به یک سری مذاکرات جدی منجرشود که به نتایج قاطع راه ببرد » ( رویتر) .اما در ورای این تعارفات،طرف خارجی ،با بی اعتمادی شدید به طرف ایرانی اش با او مذاکره می کند ودرخلال نشست وبرخاست های گذشته، بازی گری های زیادی از نمایندگان رژیم ایران دیده وتجربه کرده است. ازاین روی  درشرایطی به پای میز مذاکره بغداد می رودکه :

1-به این واقعیت پی برده است که  مذاکره بی مایه با این رژیم بی نتیجه و فطیراست . لذا این بار با چماق تحریم های جاری و حربه کارآی تحریم های قریب الوقوع نفتی اروپا و آمریکا  وهمچنین تهدید ضربه نظامی  آمریکا، به مذاکره با رژیم می نشیند.

2- طرف خارجی واقف است تا همین جا حربه تحریم ها، به خصوص تحریم های قریب الوقوع نفتی و بانکی غرب ، موضع سیاسی رژیم ایران را در مذاکرات پایین آورده واین رژیم را وادارکرده که دست ازبازی درآوردن قبلی وگذاشتن«پیش شرط» برای مذاکره بردارد وبدون قید وشرط پشت میز مذاکره با مدعیان خارجی اش بنشیند .
3_طرف خارجی درآستانه مذاکرات بغداد شاهد آنست ، با وجود آنکه شل کردن پیچ تحریم ها به ورد زبان و مسأله اصلی مقامات رژیم ایران تبدیل شده ، نمایندگان رژیم نمی خواهند برای آن ما به ازایی به پردازند، اینستکه هرنوع کوتاه آمدن درفعالیتهای هسته ای را مشروط به آن کرده اند که ابتدا طرف خارجی از تحریم ها کوتاه بیاید !!
4- طرف حساب اصلی رژیم درغرب ، که مدعی نظامی بودن فعالیتهای هسته ای رژیم است ، با تکیه برتجربه ده ساله اش از نشست وبرخاست با نمایندگان پرونده هسته ای رزیم ایران ، پی برده که فقط با زور تحریم ممکن است رژیم را وادار به عقب نشینی کند. اینستکه شل کردن پیج تحریم ها را مشروط به آن کرده که ابتدا رژیم پیچ فعالیتهای خطرناک هسته ای اش را ، ازجمله درانصراف ازغنی سازی 20 درصدی اورانیوم ، شل کند وازپیشروی هایی که دراین مسیر کرده گامی به عقب نشینی کند.
5- بنابراین می بینیم ، اگرمذاکرات بغداد بخواهد پیش برود،  باید به سمت داد و ستد گام به گام وتدریجی متمایل شود که برآن بی اعتمادی مطلق حکمفرماست  دراین فضای بی اعتمادی مسأله محوری وتعیین کننده مذاکرات  بغداد این مسأله خواهد بود که ابتدا کدام یک از طرفین باید درعمل عقب نشینی اش را شروع کند .رژیم یا طرف خارجی؟
 اگربه قول خانم اشتون بخواهند «مذاکرات به نتاج قاطع برسد »ازهمان ابتدای کار باید مذاکره برسر شرایط عقب نشینی های تدریجی ازجمله اجرای قطعنامه های شورای امنیت توسط رژیم ایران را دردستورکارنشست های بعدی بگذارند. به طوری  که درانتهای کارمسایل حل وفصل شود و کنترل های لازم برای جلوگیری از دستیابی  رژیم ایران به بمب اتمی یا توانایی بمب سازی برقرار گردد .

مسایل حاشیه ای که می توانند روی توقف یا پیشروی مذاکرات اثر بگذارند:
الف – تنظیم رابطه رژیم ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی
گزارش ها ونظرات آژانس معیار برخورد قدرت های جهانی با مسأله هسته ای رژیم ایران است . درحال حاضر آژانس به شدت ازعدم همکاری رژیم ایران ونقض الزامات عضویت این رژیم در پیمان منع تکثیر سلاح اتمی، شکایت دارد . آژانس درآخرین گزارش خود ازلاینحل ماندن مسایل گوناگون و متعددی ابراز نگرانی کرده که ظن نظامی بودن فعالیتهای هسته ای رژیم ایران را تقویت می کند. به همین لحاظ قرار است پیش ازمذاکرات بغداد نمایندگان آژانس با نمایند گان رژیم ایران نشست ومذاکره ای در وین داشته باشند تا درآستانه مذاکرات بغداد (14 و15 ماه می ) ودرشرایطی که رژیم ایران برای پیشبرد اهداف سیاسی خود، اعلام آمادگی برای همکاری با آژانس می کند، باردیگر آزمایش شود که آیا رژیم  برای رفع موانع بازرسی مسایل موجود با آژانس به توافق نزدیک می شود یا خیر. دراین مورد برخی از مسایل فوری که  روی میز مذاکرات آژانس با رژیم ایران قرار دارد عبارتند از :
-رفع موانع بازرسی از فعالیتهای هسته ای رژیم در پایکاه نظامی پارچین
آژانس ازطریق ماهواره ومجاری دیگر اطلاعاتی به دست آورده که رژیم درپایگاه نظامی پارچین برخی ازفعالیتهای مربوط به نظامی کردن فعالیتهای هسته ای اش را پیش می برد. ازجمله اینکه  محفظه بزرگی ساخته که درآن انفجارهای پرقدرت نزدیک به انفجاراتمی انجام دهد . آژانس ازماه فوریه 2012 خواستار بازرسی فوری ازپایگاه پارچین شده که رژیم تا این تاریخ ازقبول این درخواست طفره رفته است . یوکی آمانو، دبیرکل آژانس به طورعلنی ابرازنگرانی کرده که رژیم به پاکسازی آثارفعالیتهای هسته ای اش درپارچین به پردازد. اخیرا « موسسه علوم و امنیت بین الملل » نیز با انتشار تازه ترین تصاویر هوایی از سایت پارچین، از تلاش رژیم برای پاکسازی آثار فعالیتهای اتمی اش، خبر داده است .
 
_ توضیح درمورد فعالیتهای « مرکز تحقیقات فیزیک »

  آژانس درمورد بعد نظامی فعالیتهای هسته ای رژیم ایران شواهد جدیدی به دست آورده که به کارهای تحقیقاتی انجام گرفته در« مرکز تحقیقات فیزیک » مستقردرحومه تهران مربوط می شود. دراین مورد خواست آژانس این است که رژیم ضمن دادن توضیحات لازم مانع تماس و پرس و جوی بازرسان آژانس با کارکنان سابق « مرکز تحقیقات فیزیک » نشود

ب- وضعیت اتحادیه اروپا دراجرای تحریم هایی که پیش بینی کرده است
چنانکه از نظرگذشت تحریم تنها حربه فشار قدرتهای جهانی برای عقب راندن رژیم درمذاکرات هسته ای است و دراین میان تحریم های خاص وجدیدی که قراراست کشورهای عضو اتحادیه اروپا به عمل آورند ،اهمیت واثرگذاری ویژه دارد .رژیم ایران سال ها درشکاف بین اتحادیه اروپا و آمریکا فعالیتهای هسته ای خطرناک خود را پیش برده وهنوز تقلا می کند که اتحادیه اروپا را ازتحریم سختی که پیش رو دارد منصرف کند و بین  این اتحادیه و آمریکا شکاف ایجاد کند.درحال حاضر اتحادیه اروپا تصمیم گرفته علاوه براینکه ،مثل آمریکا، ازخرید نفت ایران خودداری کند، ازطریق تحریم بیمه نفتکش های حامل نفت ایران ،برسرراه خرید نفت ایران توسط سایرین به خصوص کشورهای آسیایی خریدار نفت ایران نیز،مانع ایجاد کند. تا به حال بخش عمده بیمه محموله های نفتی که نفت ایران را به چین ، هند ، ژاپن ، کره جنوبی می برده اند توسط شرکتهای بیمه اروپایی به خصوص شرکتهای بیمه انگلیسی انجام می گرفته است. اخیرا دولت انگلیس تصمیم گرفته که ازشورای وزیران اتحادیه اروپا بخواهد که تحریم کشتی های حامل نفت ایران توسط بیمه گرهای اروپایی به مدت 6 ماه به تأخیر بیفتد. با آنکه موافقت با این پیشنهاد انگلیس باید به اتفاق آراء همه 27 کشورعضو اتحادیه اروپا انجام گیرد، اما طرح این موضوع ممکن است به شل شدن پای اتحادیه اروپا درپیشبرد اهرم تحریمی موثری علیه رژیم ایران شود که،پابه پای تحریم نفتی غیرمستقیم رژیم ایران ازطریق تحریم معامله با بانک مرکزی ایران توسط آمریکا، ناظر برتحریم نفتی غیرمستقیم سایرخریداران نفت ایران توسط اروپایی ها ست .
ج – وضعیت بازار بین المللی نفت
حساسیت رشد اقتصاد قدرت های طرف مذاکره با رژیم ایران نسبت به قیمت نفت نیز، می تواند عامل ترمزکننده قاطعیت این قدرت ها دراعمال فشارتحریم به این رژیم شود . رژیم ایران، با وقوف براین حساسیت ، سیاست اثرگذاری روانی روی افزایش قیمت نفت دربازار بین المللی را درپیش گرفته است و تقلا می کند که ازطریق تهدید هایی نظیر بستن تنگه هرمز روی بالا بردن قیمت نفت و کاهش و لغو تحریم نفت ایران اثربگذارد. تا جایی که به تحریم نفت ایران و جبران کمبود عرضه این نفت به بازاربین المللی برمی گردد ، تولید کنندگان عمده نفت نظیرعربستان سعودی، ضمن اعلام آمادگی برای افزایش تولید خود، درآستانه برگزاری مذاکرات بغداد به مصرف کنندگان نفت اطمینان خاطر می دهند که درشرایط حاضر روزانه 1،5 میلیون بشگه نفت بیش ازنیازمصرف 89 میلیون بشکه ای  بازار بین المللی نفت به این بازارعرضه می شود و « به طورمطلق » جایی برای  نگرانی نسبت به کمبود عرضه طی ماههای آینده که تحریم نفتی ایران به اجرا درمی آید ، وجود ندارد ( رویتر 9 می 2012 به نقل ازنعیمی وزیرنفت عربستان درتوکیو )
ه- گروکشی های سیاسی رژیم
  با توجه به حساسیت سیاسی گوناگون قدرت های های جهانی نسبت به تحولات منطقه ، رژیم ایران برای اثرگزاری روی قدرت های گروه 1+5 درجریان مذاکرات، ممکن است اهرم نفوذ سیاسی – تروریستی خود درکشورهای بحران زده ای نظیر سوریه و عراق  را نیز وسیله گروکشی برای تفرقه اندازی ویا معامله قراردهد. 

چشم اندازمذاکرات
با توجه به مسإله محوری و مسایل حاشیه ای که بر مذاکرات قدرتهای جهانی با رژیم ایران سایه ای سنگین انداخته ،می بینیم که آمیزه ای ازمسایل هسته ای ، اقتصادی وسیاسی این مذاکرات را تحت الشعاع خود قرارخواهد داد. بنا براین انتظار نمی رود آن طوری که برخی دیپلومات های دوطرف آرزو می کنند ، درجریان مذاکره بغداد ومذاکرات احتمالی بعدی آن ، همه این مسایل حل وفصل شود و نتیجه قاطعی به دست آید که هردوطرف را راضی کند .وقتی دوطرف نتوانند به راه حل های مرضی الطرفین برسند، آنچه ازاین نشست و برخاست ها عاید می شود اتلاف وقت است ،که رژیم ایران برای آنکه خر خود را ازپل بگذراند ، به آن احتیاج دارد .