طوفان خشم علیه نخست وزیر عراق.
در حالی که از آزادسازی عراق 10 سال گذشته است این کشور همچنان بی ثبات و تقریباً غیرقابل حکومت کردن است. اکنون 3 هفته است که بصورت روزمره در شهرهای سنی نشین تظاهرات متعددی علیه نخست وزیر عراق در جریان هستند. نوری المالکی متهم به این است که اقلیت سنی را از شرکت در حکومت محروم کرده است. سنیها اصلی ترین بازنده در دوران ما بعد صدام حسین بوده اند.
این شورش سنی پس از آن به راه افتاد که در تاریخ 20 دسامبر، محافظ وزیر دارایی، العیساوی، دستگیر شد. این وزیر سنی عضو یک گروه لائیک به نام العراقیة است و با مالکی به مخالفت پرداخته است. از آن زمان تاکنون افراد معترض جاده ای که به مرز عراق با سوریه در بیابان الانبار منتهی میشود را مسدود کرده اند.
سنی ها که کمتر از 25 درصد از جمعیت عراق را تشکیل میدهند خواستار لغو یک قانون ضدتروریستی هستند که سنیها آن را یک قانون بر ضد جماعت خودشان محسوب میکنند. در دسامبر 2011 دستور دستگیری معاون نخست وزیر عراق، طارق الهاشمی، که توسط مالکی صادر شده بود خشم سنیها را بر انگیخته بود. هاشمی به این متهم شده بود که جوخه های مرگ را رهبری میکند. از آن زمان تاکنون، هاشمی در ترکیه پناهنده شده است. در آغاز ماه ژانویه، مالکی اعلام کرده بود که قصد دارد 700 زن که در زندانهای آن کشور در بازداشت بسر میبرند را آزاد کند. ولی این اقدام مالکی برای آرام کردن شورش به راه افتاده در عراق کافی نبود.
در روز جمعه گذشته، صدها نفر که در یک مسجد سنی در عراق تجمع کرده بوده اند در خطاب به مالکی شعار داده اند: «بغداد آزاد باید گردد، برو گمشو به ایران». آنها مالکی را به خاطر اطاعت کردن از توصیه های ایران مورد سرزنش قرار میدهند. نفوذ ایران در سراسر عراق همچنان گسترده است. از سوی دیگر، بحران جاری در سوریه باعث شده است که در عراق تنشها میان سنیها و شیعه ها تشدید بشوند. اکثر سنیهای عراقی شورش هم مسلکان خودشان در سوریه را مورد حمایت قرار میدهند. بشار اسد علوی مذهب است و علویت یک فرقه منبعث از تشیع است. جهادگران عراقی از مرز رد شده اند و به شورشیان سوری پیوسته اند. ولی در طرف مقابل، شبه نظامیان شیعه عراقی نیز به سوریه رفته اند تا از رژیم دمشق دفاع کنند. رهبران شیعه عراقی علیه اسد کینه های شدید به دل دارند ولی آنها نگران هستند که در صورت سرنگونی رژیم اسد که به لحاظ مذهبی کمابیش به آنها نزدیک است در سوریه یک حکومت سنی نزدیک به اخوان المسلمین و پدرخوانده های قطری و سعودی آنها بر سرکار بیاید.
نکته دیگری که باعث تشدید تنشها در عراق شده است این است که اختلافات آقای مالکی با کردها که سابقاً متحد او بوده اند بالا گرفته اند و حتی در ماه گذشته به درگیریهای مسلحانه انجامیده اند. چندین سال است که حکومت شیعه عراق و کردهای آن کشور پیرامون سرحدات منطقه خودمختار کردستان عراق با یکدیگر اختلاف نظر دارند. کردها که در زمره برندگان در دوران ما بعد صدام بوده اند چندین سال است که بین شهر موصل و استان دیالی بیش از 80 هزار کیلومتر مربع از خاک عراق را تحت کنترل خودشان قرار داده اند. آنها همچنان مدعی هستند که منطقه نفت خیز کرکوک نیز باید جزو کردستان عراق محسوب شود.
خاطرات بسیار بد ـ نوری المالکی پس از خروج نیروهای آمریکایی از عراق فرصت را مغتنم شمرده و تلاش میکند «مناطقی که بر سر آن دعوا وجود دارد» را تحت کنترل خودش قرار بدهد. مالکی در ژوئیه اخیر یک نهاد به نام «فرماندهی دجله» ایجاد کرده بود و اعلام کرده بود که تأمین امنیت در شهرستان کرکوک صرفاً بر عهده این نهاد است. کردها از استانهای دیالی و صلاح الدین خاطرات بسیار بدی دارند. یک مسئول کرد که به صورت تلفنی با او گفتگو کردیم اظهار تأسف کرد از اینکه مالکی سرهنگ عبدالامیر زیدی، از فرماندهان سابق گارد جمهوری صدام حسین را در رأس فرماندهی دجله قرار داده است.
در وراء مسائل فوق الذکر، عراقیان و حتی بخشی از شیعیان عراقی، از جمله طرفداران مقتدی صدر، رفتار مستبدانه مالکی را مورد اعتراض قرار میدهند. مقتدی صدر تظاهرات اخیر سنیها را مورد حمایت قرار داده است. در سال 2008، مالکی ارتشش را به منظور سرکوب شورش محرومان طرفدار مقتدی صدر به جنوب عراق اعزام کرده بود. از آن زمان روابط مالکی و صدر جریحه دار شده اند، در کشوری که ترور همچنان یک شیوه حل بحرانهای سیاسی است.
یک مسئول کرد با اظهار تأسف میگوید : یک سال پس از خروج نیروهای آمریکایی از عراق، «مراکز قدرت که میتوانستند در برابر مالکی مقاومت کنند ناپدید شده اند. علمای مذهبی شیعه که در گذشته به منظور حل اختلافات سیاسی گهگاه وارد صحنه میشدند اکنون دیگر هیچگونه اقدامی انجام نمیدهند. از سوی دیگر، رئیس جمهور جلال طالبانی به دلیل وضعیت جسمیش دیگر نمیتواند مانند گذشته در بحران ها نقش یک میانجی را ایفاء کند.»
طبق آمار اعلام شده توسط یک انجمن دفاع از حقوق بشر در عراق به نام «ایراک بادی کانت» (Iraq Body Count)، در سال 2012، برای اولین بار پس از 3 سال خشونتهای تروریستی و فرقه ای در آن کشور افزایش یافته اند. در سال گذشته 4471 غیر نظامی در عراق کشته شده اند در حالی که دو سال پیش 4059 غیر نظامی در عراق کشته شده بودند. هر روز به طور میانگین 12 نفر در عراق کشته میشوند. به گفته انجمن فوق الذکر عراق صحنه یک جنگ مستمر است.