معنای تحریم صنعت نفت وگازایران توسط اتحادیه اروپا ؟

گفتگو با آقای یزدان حاج حمزه پیرامون تشدید وگسترش تحریم رژیم ایران

 یک هفته پس ازتصویب دورچهارم تحریم رژیم ایران درشورای امنیت سازمان ملل ، شاهد تحریم مضاعف این رژیم توسط دولت آمریکا ازیکسو و دولتهای عضواتحادیه اروپا ازسوی دیگر هستیم . به نظرشما، پس از27 ماه نرمش وسازش ،  چه عاملی پشت تحول اوضاع وتحقق این سه رویداد مهم بوده  و آیا می توان این تحول را نشانه چرخش سیاست طرف خارجی به سمت رویارویی با رژیم ایران تلقی کرد؟

- عامل مشترکی که تغییراوضاع وتحقق این سه رویداد را شکل داد، به نظرمن هماهنگی وهمگامی سیاسی اتحادیه اروپا با آمریکا درتشدید فشارروی رژیم ایران است . این هماهنگی درجریان مذاکرات 5 ماهه گروه موسوم به « 1+5 »  برای تهیه پیش نویس  قطعنامه چهارمین دورتحریم شورای امنیت ، موضع منفی چین وروسیه را تغییرداد و صدور این قطعنامه را میسرکرد .تحریم های اضافی رژیم ایران توسط اروپا وآمریکا درواقع مکمل چهارمین دور تحریم این رژیم در شورای امنیت است وشامل مواردی ،نظیرتحریم بخش نفت وگازایران است که آمریکا واروپایی ها نتوانستند آنها را درقطعنامه تحریم شورای امنیت بگنجانند . بنا براین اگرموضع مشترک آمریکا واروپا را ملاک قراربدهیم واگرتحریم های خاص آنها به اجراء گذاشته شود ، می توان گفت که غرب دربرخورد با فعالیتهای اتمی خطرناک رژیم ایران ،ضمن آنکه درب تسلیم این رژیم به قطعنامه های شورای امنیت را بازگذاشته ، به سمت تقابل ورویا رویی با این رژیم روی آورده است .

 - صرفنظرازسازش یکساله دولت آقای اوباما ، آمریکا اعمال تحریم ورویا ورویی با رژیم ایران را ازسالها پیش آغازکرده است . آنچه تازگی دارد، وبه تحول اوضاع معنای خاص می بخشد ،رویا رویی اتحادیه اروپا ، شریک اصلی تجاری ایران است. اتحادیه اروپا دررویارویی با رژیم ایران ، درعمل ،  ازمنافع مشخص تجاری مالی خود درشرایطی مایه می گذارد، که اعضای این اتحادیه دربحران مالی وتجاری غوطه ورهستند. حال آنکه آمریکا دراین رویا رویی منافع چندانی درایران کنونی ندارد که ازدست بدهد . سؤالی که دراین مورد مطرح می شود این ستکه اتحادیه اروپا، ا با چه انگیزه ای به سمت این مایه گذاری می رود ؟

 - سؤال واردی است . به خصوص آنکه تا پیش از مطرح شدن خطرفعالیتهای اتمی ایران وحتی تا پیش ازپیوستن اروپا به آمریکا برای رویا رویی مشترک با این خطر، شرکتهای تابعه کشورهای اروپایی ازفرصت غیبت آمریکا  درعرصه اقتصاد ایران ، ،نهایت بهره برداری را کردند . شرکتهای نفتی فرانسوی انگلیسی هلندی ، ایتالیایی واسپانیایی  برای پرکردن جای خالی شرکتهای آمریکایی درایران ، با هم مسابقه گذاشته بودند . بانکهای اروپایی برای واگذاری وام پرسود خود به موسسات حکومتی ایران،روی دست یکدیگربلند می شدند. حتی تا مقطع بازگشت رژیم ایران به سیاست استراتژیکیش که با روی کارآمدن احمدی نژاد وتشکیل دولت پاسداران ملموس شد ، اروپایی ها سعی کردند با اقدامات سازشکارانه خودنظیرحضور وزرای خارجه سه بزرگ اروپایی درتهران برای انجام « مذاکرات سعدآباد » وبعد امضای « توافقنامه پاریس » ، جدای ازآمریکا ،مسأله اتمی رژیم ایران را جمع وجورکنند .اما دیدند که دولت پاسداران فعالیتهای اتمی این رژیم را به شدت گسترش داد وبه مرحله خطرناک کنونی رسانید. اتحادیه اروپا ،با توجه به منافع  تجاری – سیاسی منطقه ای وجهانی خود ،  نمی تواند بیش ازاین با خطر فعالیتهای اتمی رژیم ایران سازش کند، این قدرت اقتصادی جهان نمی تواند  درشرایطی که کشورهای منطقه مستعد خاورمیانه به شدت نگران اتمی شدن رژیم هستند ، شاهد بی ثباتی سیاسی منطقه باشد وبه قیمت خدشه دارشدن منافع بزرگ همکاری اش با همسایگان ایران ،  روابط خاص خود  با رژیم ایران را دراین شرایط پیگیری کند . اروپا درمقام یک قدرت جهانی پی برده که به قول ما ایرانی ها «بی مایه فطیراست » وبرجای بزرگان با حرف  بدون عمل نمی توان  تکیه زد . اینستکه من فکرمی کنم ، برای حفظ منافع گسترده ترو با دوامترخود  ، عجالتا تصمیم گرفته ازبرخی ازمنافع خود درایران کنونی چشم پوشی کند . باید دید این تصمیم کی وبه چه صورت اجرا می شود .

- به طورمشخص کدام بخش ازتصمیم اخیر کشورهای عضو اتحادیه اروپا  درمورد تحریم رژیم ایران می تواند فاصله این اتحادیه را ازرژیم ایران بیشترکند و فشاربیشتری روی رژیم ایران وارد بیاورد  ؟

 -سران اتحادیه اروپا تحریم جدید رژیم ایران را روی ممنوعیت همکاری دربخش های کلیدی صنعت نفت وگاز، ممنوع کردن تجارت کالاهایی که کاربرد توأم نظامی وغیرنظامی دارند ، تنگترکردن حلقه روابط بانکی وبیمه ای ، کنترل شدید بخش حمل ونقل دریایی وهوایی و... متمرکزکرده اند . تحریم بخش نفت وگازایران توسط اروپایی ها به نظرمن، آغازمرحله جدیدی درروابط این اتحادیه با رژیم ایران است که می تواند بیشترین فشاررا روی رژیم ایران وارد آورد .این بخش ازتحریم اروپایی ها شامل ممنوعیت « سرمایه گذاری جدید، کمک فنی وانتقال تکنولوژی  وفروش تحهیزات وخدمات مربوط به بخش نفت وگاز، به خصوص درزمینه پالایش نفت ، مایع سازی گازطبیعی وتکنولوژی مربوطه » می باشد . با توجه به آنکه رژیم ایران برای مایع سازی ذخایرعظیم گازطبیعی ایران وصادرات آن به خارج، ازجمله  به چین و هند، روی شرکتهای اروپایی حساب بازکرده بود وحتی با  شرکتهای توتال فرانسه و کنسرسیوم شرکتهای شل ورییپسول موافقتنامه همکاری برای ایجاد کارخانه های گازمایع امضاء کرده بود ، تحریم جدید اتحادیه اروپا همه این رشته ها را پنبه کرده و به نظرنمی رسد ، این رژیم  بتواند برای طرح های پیچیده ومهم مایع سازی گازطبیعی ایران شرکتهای نفتی آسیایی را جایگزین شرکتهای نفتی اروپایی نماید . ازسوی دیگرممنوعیت سرمایه گذاری جدید شرکتهای نفتی اروپایی دربخش انرژی ایران علاوه بر برحذرداشتن این شرکتها ازسرمایه گذاری روی ذخایرنفت وگاز ایران می تواند دراجرا، به ممنوعیت سرمایه گذاری جدید اروپایی ها درصنعت پتروشیمی نیزکه درآن ،به طورخاص ، شرکتهای آلمانی همکاری گسترده ای با ایران دارند ، گسترش یابد .پیش ازتحریم نفتی رژیم ایران توسط سران اتحادیه اروپا، دولتهای عضو این اتحادیه شرکتهای نفتی اروپایی را درجریان قرارداده بودند وکنگره آمریکا نیزگامهای قانونی جدیدی برای منع این شرکتها ازهمکاری با ایران برداشته بود .  نکته قابل توجه ازهماهنگی اتحادیه اروپا با آمریکا درجلوگیری ازهمکاری شرکتهای نفتی شان با رژیم ایران این بود که این بار برخلاف زمان ریاست جمهوری کلینتون، اروپایی ها ازاآمریکا به سازمان تجارت جهانی شکایت نکردند که با قوانین خود مانع آزادی تجارت بین المللی می شود !ا دراین شرایط بود که ما شاهد کاهش وقطع همکاری تعدادی ازشرکتهای نفتی اروپایی وحتی آسیایی با رژیم ایران بودیم . این نکته را نیزباید یاد آوری کرد که هنوزاتحادیه اروپا درکار تحریم رژیم ایران ازآمریکا عقب است وبرداشتن گامهای بیشتری دراین مسیررا پیش رو دارد که ممنوعیت خرید نفت ازرژیم ایران یکی از آنهاست . اگر،آن طوری که رویتر18 ژوئن 2010 گزارش می دهد، حتی قزاقستان و ترکمنستان نیزدرصدد آن باشند که همکاری  مختصرخود با رژیم ایران ، درزمینه معاوضه و دست به دست کردن نفت باایران را قطع کنند، اتحادیه اروپا درمقام یک قدرت بزرگ ومسؤل جهان نمی تواند به  فکر جایگزین کردن نفتی که ازایران وارد می کند ، نباشد  .

 – تا این تاریخ ،قوه مجریه ودیگر ارگانهای رژیم ایران نسبت به تصویب تحریم های جدید چه واکنش لفظی وعملی نشان داده اند و حساسیت آنها روی چه بخش هایی از این تحریم ها متمرکزشده است  ؟

 – قوه مجریه ، قوه مقننه ومهمترازاینها « شورایعالی امنیت » رژیم ایران نسبت به تحریم های جدید ، واکنشی فوری نشان داده اند . این واکنش ها به وضوح اهمیت وتأثیر امنیتی اجرای این تحریم ها برای رژیم ایران را نشان می دهند . قوه مجریه با احساس فضای تحریم نفتی که پیش ازاین تحریم ها بارزشده بود، به طورشتابزده وصوری  تعدادی از پروژه های استخراج ذخایرگازی پارس جنوبی را که قبلا شرکتهای خارجی داوطلب سرمایه گذاری روی آنها بودند به قرارگاه خاتم الأنبیاء سپاه وچند شرکت دولتی واگذارکرد ،باآنها قرارداد نمایشی 21 میلییارد دلاری امضاء کرد و به زعم خود ، این شرکتها را جانشین خارجی ها کرد. رییس قوه مجریه ورییس قوه مقننه رژیم، درموضعگیری لفظی خود، کشورهای عضو سازمان ملل متحد را تهدید کردند که اگربه سمت اجرای قطعنامه جدید شورای امنیت بروند و به بازرسی ناوگانهای دریایی وهوایی ایران بپردازند ، با آنها مقابله به مثل می کنند . رییس مجلس رژیم اعلام کرد دراینصورت« حساب کشتیهای آنها را در خلیج فارس و دریای عمان » خواهند رسید . پس ازتصویب تحریم های جدید،  برای اولین بار، « شورایعالی امنیت » رژیم ایران وارد عرصه درگیری علنی  با طرف خارجی شد ودربیانیه مستقلی آنها را به « عملیات متقابل » تهدید کرد .  پاسدار لاریجانی برخلاف خواست شورای امنیت طرف خارجی را به افزایش درجه عنی سازی اورانیوم درایران تهدید کرد و در مورد تصویب فوریت طرحی موسوم به «صیانت از برنامه اتمی» رژیم، از تریبون مجلس اعلام کرد « مجلس از دولت محترم می‌خواهد به دلیل عدم تبعیت این کشورها از مقررات و عدم تأمین سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران، پایه تولیدات غنی‌سازی را در سطح ۲۰ درصد قرار دهد و به هیچ وجه از آن کوتاه نیاید تا کشورهای بی‌تعهد و زورگو متوجه شوند به میزان فشار بی‌منطق‌ آنان درجه غنی‌سازی متناسب با نیازها افزایش می‌یابد» .
درآیینه این واکنش های هیستریک نیزمی توان به اهمیت تحریم های جدید پی برد .

 – اگرتحریم شورای امنیت ،تحریم خاص اتحادیه اروپا و تحریم خاص آمریکا (که بخشی ازآن توسط وزیرخزانه داری این کشوراعلام شده ) به اجرا گذاشته شود ، برعرصه داخلی یعنی خیزش وجنبش نوین ضد دیکتاتوری مردم ایران چه تأثیری می تواند بگذارد ؟

– به بینید ، رژیم ایران با توانایی سیاسی ، نظامی واقتصادی مشخص ومحدودی دردوعرصه داخلی  وخارجی وارد درگیری جنگ گونه شده است . وقتی توانایی رویا رویی  رژیم  ایران درهریک ازاین دوعرصه تحلیل برود، رابطه تعادل وتناسب قوای او درعرصه دیگرنیزبه ضرررژیم به هم می خورد . درعرصه داخلی آنها که که به جد دنبال رسیدن به خواست های اصلاحی خود هستند وآنها که پی برده اند که با این رژیم اصلاح ناپذیرآبشان دریک جوی نمی رود، به طورمنطقی ازتحریم هایی که توان درگیری  داخلی رژیم را کاهش می دهد استقبال می کنند وفرصت را برای کنارزدن مانع دیکتاتوری نظامی – آخوندی ولایت فقیه، ازسرراه رسیدن به حقوق خود مغتنم می شمارند .