الف – خواسته های واقعگرایانه دولتهای غربی
1- مشروط کردن تدوین « توافقنامه جامع » به تعیین تکلیف سؤالات مربوط به بعد نظامی فعالیتهای هسته ای رژیم ایران
رومن نادال سخنگوی وزارت خارجه فرانسه روز 27 مه 2014 تدوین نهایی توافقنامه جامع با رژیم ایران را به مشخص شدن نتیجه قطعی مذاکرات آژانس بین المللی انرژیم اتمی درمورد بعد نظامی فعالیتهای هسته ای رژیم مشروط کرد واعلام کرد « برای تدوین نهایی توافقنامه احتمالی بلند مدت اعلام نتیجه قاطع و نهایی گفتگوی آژانس ورژیم ایران دراین مورد اجتناب نا پذیراست.»(رویتر 27 مه 2014). این موضعگیری پس ازانتشارآخرین گزارش فصلی آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام گرفته است. گزاشی که درآن آژانس به جنبه های «مشکوک »فعالیت های هسته ای رژیم دربعد نظامی، نظیرانجام تحقیقات نظامی، آزمایش انفجاربزرگ در پارچین، ساخت چاشنی سریع العمل، مدل سازی نوترونی و... پاسخ قاطعی نداده و تکلیف این مسایل اساسی را که انگیزه تحریم های نفتی – بانکی خاص اروپا و آمریکابوده روشن نکرده است. حال آنکه درتوافقنامه جامع نمی توان مثل توافقنامه موقت این موضوع را مسکوت گذاشت. جامعیت توافق بلند مدت ایجاب می کند که پیش از تدوین نهایی وامضای آن، آژانس به عنوان مرجع تشخیص جامعه جهانی تکلیف این مسأله را روشن کند. آژانس باید پیشاپیش اعلام کند که رژیم ایران دربعد نظامی فعالیتهای هسته ای اش اقداماتی انجام داده است یانه؟ اگرانجام داده آنرا متوقف کرده یا هنوزبه طور مخفی به آن ادامه می دهد؟ هریک ازاین حالت ها کیفیت تدوین توافقنامه جامع را تحت الشعاع خود قرارخواهد داد. بنا براین با توجه به آنکه تاریخ گزارش بعدی آژانس روز 25 ماه اوت 2014 یعنی بعد ازسررسید 6 ماهه توافقنامه موقت ژنو اعلام شده است طرفین دررأس این سررسید( 20 ژوییه 2014 )به توافق جامع نمی رسند والّا اگرتا این تاریخ « توافقنامه جامع » را تدوین کنند درآن آگاهانه ازپاسخ به مسایل مشکوک بعد نظامی فعالیت های هسته ای رژیم ایران طفره رفته اند و چنین توافقنامه ای نمی تواند «جامع » باشد و با هدفگذاری که برای آن که در مقدمه موافقتامه موقت ژنو آورده اند،تناقض خواهدداشت( درمقدمه توافقنامه موقت هدف توافق جامع را « دست‌یابی به یک راه حل جامع درازمدت و مورد توافق دو طرف که اطمینان دهد برنامه هسته‌ای ایران منحصراً صلح‌آمیز خواهد بود » اعلام کرده اند)
به هرصورت نکته قابل توجه درمورد بعد نظامی فعالیتهای هسته ای رژیم ایران و اعلام نظرقاطع آژانس دراین مورد آنستکه این رژیم هیچ گاه اعتراف نخواهد کرد که به دنبال آماده سازی الزامات استفاده نظامی از فعالیتهای مربوطه بوده است.درمقابل سوالات و تحقیقات بازرسان آژانس یا از پاسخ فرارمی کند یا اگرمثل پذیرش ساخت «چاشنی انفجاری سریع العمل» آنرا بپذیرد، برای آن توجیه استفاده غیرنظامی یا غیرهسته ای درصنایع نظامی متعارف می تراشد و تن به این نمی دهد که قصد استفاده ا ز این فعالیت ها درتولید بمب اتمی را داشته است. بنا براین آژانس باید به رغم انکاررژیم ایران، با اتکاء به تحقیقات خود درمورد بعد نظامی فعالیت های هسته ای این رژیم قضاوت واعلام نظرقاطع کند. تحقیقاتی که رژیم ایران الزمات انجام آنها، ازجمله طرح سؤال بازرسان ازمتخصصین هسته ای خود را فراهم نمی کند و بعید به نظرمی رسد که دراین مورد با آژانس همکاری کند.
2 گنجاندن مسائل موشکی رژیم ایران در« توافقنامه جامع»
موشک های بالستیک که رژیم ایران مشغول ساخت و توسعه ساخت آنهاست،می تواند برای حمل تسلیحات هسته ای مورد استفاده این رژیم قرارگیرد. پیش ازعقد « توافقنامه ژنو» شورای امنیت سازمان ملل برای مقابله با این اقدام در دو قطعنامه از رژیم ایران خواستار آن شده که ساخت این موشک ها را متوقف کند. بعد ازامضای « وافقنامه ژنو»، وندی شرمن،معاون وزارت خارجه و رئیس تیم مذاکره کننده آمریکایی درمذاکرات هسته ای، در اسفند ماه سال 92، در پاسخ رسمی به نمایندگان سنای آمریکا اعلام کرده است که « با آنکه توافقنامه ژنوتولید موشک های بالستیک توسط رژیم ایران را متوقف نکرده، این موضوعی است که باید به عنوان بخشی ازتوافق نهایی به آن پرداخته شود». درهمین جا باید یاد آورشد که پیش از این نیز به نوعی امضای «توافقنامه جامع» توسط دولت اوبا ما به جلب موافقت کنگره آمریکا با محتوای این موافقتنامه گره خورده است( توضیح اینکه کنگره درسند بودحه سال مالی 2015 وزارت دفاع این کشور خواستارگنجاندن ماده ای شده بود که درآن از دولت اوباما خواسته بود این دولت مواضع تحریمی سخت‌گیرانه تری در مذاکرات هسته‌ای با ایران درپیش بگیرد وروی میز مذاکره بگذارد). طی این مدت برخی ازنمایندگان کنگره درجلسات رسمی خواستارتصویب « موافتنامه جامع» درکنگره شده اند.
3 – محدود کردن برنامه غنی سازی اورانیوم وتولید پلوتونیوم توسط رژیم ایران
 در جریان دور اخیر مذاکرات هسته‌ای در وین باردیگر معلوم شد که، کم وکیف غنی‌سازی اورانیوم در ایران، یکی از مسائل، وبه نظر برخی منابع بزرگترین مسأله دو طرف درتنظیم « توافقنامه جامع » است. درمقدمه « توافقنامه ژنو”برخلاف 6 قطعنامه شورای امنیت و قطعنامه شورای حکام آژانس مسأله « تعلیق غنی سازی »را نادیده گرفته وادامه غنی سازی اورانیوم توسط رژیم ایران( بدون تعلیق )مشروط به محدود سازی آن شده است که باید کم وکیف آن در «توافقنامه جامع» قید شود. کلیت این مسأله را درمقدمه توافقنامه موقت ژنو به این صورت آورده اند:
«این راه حل جامع شامل یک برنامه غنی‌سازی تعریف‌شده از سوی دو طرف خواهد بود که در آن محدودیت‌های عملی و اقداماتی برای شفاف‌سازی گنجانده می‌شود»
اما حالا برای تدوین راه حل جامع هم برسرکیفیت غنی سازی اورانیوم درگیرند وهم برسر کمیت آن. درمورد کیفیت، ممنوعیت غنی سازی با غلظت 20 درصد وبیشترازآن مورد اختلاف است ودرمورد کمیت توان غنی سازی اورانیوم مورد مناقشه است که به نوع وتعداد سانتریفوژهای غنی سازی مورد استفاده رژیم ایران بستگی دارد. تا اینجای کاراظهارات دوطرف نشان می دهد که درمورد تعداد سانتریفوژها نظرات آنها باهم دهها هزاردستگاه فاصله دارد.
درمورد محدود سازی پلوتونیومی که نیروگاه آب سنگین اراک می تواند تولید کند و مورد استفاده رژیم برای تولید بمب پلوتونیومی قرارگیرد، درگیری برسرتغییر نوع نیروگاه ازآب سنگین به آب سبک ویا محدود کردن ظرفیت این نیروگاه وبه تبع آن محدود کردن میزان تولید پلوتونیوم فرآوری نشده توسط همین نیروگاه آب سنگین، ادامه دارد. رژیم ایران تغییرنوع نیروگاه ازآب سنگین به آب سبک را خط سرخ خود می داند. اما برای محدود کردن و کاهش ظرفیت نیروگاه آب سنگین اراک پیشنهاداتی به طرف مقابل داده است. اما درجریان دور آخرمذاکرات بی نتیجه ای که دوطرف دروین برگزارکردند،گزارش خبرگزاری ها حاکی از آنست که آمریکا همچنان خواستارتغییرراکتورآب سنگین اراک به آب سبک است و با پیشنهاد رژیم مخالفت می کند. درعین حال بایستی یاد آورشد که پذیرش نوع آب سنگین را کتور اراک نیز با نص صریح قطعنامه های شورای امنیت، که خواهان برچیده شدن این نوع راکتور است، منافات دارد.
ب - رفع ورجوع قطعنامه های شورای امنیت!
پنج قدرت عضو دایمی و صاحب حق وتو درشورای امنیت سازمان ملل، که درقالب گروه 1+5 طرف مذاکره رژیم ایران هستند، در نهایت باید پای «توافقنامه جامع»ی با رژیم ایران امضاء بگذارند که درموارد متعدد قطعنامه های 6 گانه این شورا را نقض می کند. به این ملاحظه درمقدمه «توافقنامه ژنو» به نوعی قید کرده اند که قبل ازاجرای « توافقنامه جامع »،این توافقنامه باید برای « پایان رضایت بخش » مسأله، توسط شورای امنیت بررسی شود.(به نظرمی رسد قید این موضوع درمقدمه « توافقنام ژنو”برای رفع ورجوع تناقض خواسته های مطرح شده در 6 قطعنامه شورای امنیت با مفاد «توافقنامه جامع» باشد). درمقدمه توافقنام ژنو دراین باره آورده اند:
«در میان اقدامات اولیه[اجرای توافقنامه موقت] و گام نهایی[ اجرای توافقنامه جامع ]، گام‌های دیگری نیز وجود خواهد داشت که ازجمله شامل پرداختن به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل با هدف پایان رضایت‌بخش بررسی موضوع توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد بود.»
بنا براین به طورمنطقی توافق گروه 1+5 با رژیم ایران روی مفاد « توافقنامه جامع »، وقتی مورد قبول شورای امنیت قرارمی گیرد وقابل اجرا می شود که روسیه و همچنین چین پیشاپیش آنرا گروکشی نکنند و به سازش روی برخی از مسایل جاری خود با آمریکا، ازجمله درمورد اوکراین، سوریه، عقد قراردادهای بلند مدت نفتی وگازی با رژیم ایران، گره نزنند.
ج – فشارهای دوجانبه غیردولتی روی مذاکره کنند گان
ازجانب ارگانها ومنابع حکومتی غیردولتی، نظیرکنگره آمریکا یا مجلس رژیم وسپاه پاسداران، با انگیزه های مختلف، فشارهای گوناگونی به دولت های دوطرف مذاکره کننده وارد می شود که می تواند تا سررسید نهایی تنظیم « توافقنامه جامع » مواضع فعلی دوطرف را تغییردهد ویا تلطیف نماید. ازجمله این خواسته ها می توان به موارد زیراشاره کرد:
 خواست تصویب پیشنویس « توافقنامه جامع » درمجلس رژیم و کنگره آمریکا، ازطرف کنگره آمریکا نیز خواست هایی مطرح شده که دولت آمریکا هنوز به طرح جدی آنها درپای میزمذاکره تن نداده است.نمونه ازاین خواسته های در زیرنویس این نوشته آورده شده است **
 همچنین ازجانب رژیم ایران می توان به خواست رعایت خط سرخ هایی که خامنه ای تعیین کرده، خواستها وفشارهایی که برخی ازمنابع رژیم ایران روی دولت روحانی می آورند که مدت اجرای « توافقنامه جامع » به کمترازدوسال محدود شود ویا به لغو گام به گام وتدریجی تحریم های هسته ای ندهد و درتنظیم « توافقنامه جامع » لغویکجای همه تحریم هایی شود که سازمان ملل، آمریکا واروپا بابت فعالیتهای هسته ای، تروریستی ونقض حقوق بشربه عمل آورده اند. اشاره کرد.
چشم انداز
شواهد امر نشان می دهد که برخی از دولتهای شرکت کننده درتدوین « توافقنامه جامع » و به طور مشخص دولت روحانی ودولت اوباما، برای گریز از گرفتاری های سیاسی که شکست مذاکرات می تواند گریبانگیرآنها ودارو دسته آنها کند، تقلاّ می کنند معامله « توافقنامه جامع » را جوش بدهند. با این نقطه عزیمت اگر این معامله جوش بخورد،نمی تواند آنطورکه ادعا می کنند معامله برد برد برای دو طرف با شد. زیرا اولا طرف خارجی باید درتنظیم « توافقنامه جامع » ازهدفگذاری خود مبنی بر جلوگیری تضمین داربمب سازی وحتی کاهش توان بمب سازی رژیم ایران کوتاه بیاید وبه حد اقل های ناکافی وشکننده بسنده کند وطرف ایرانی نیز برخی ازخط سرخ های اعلام شده حاکمیت ولایت فقیه را نا دیده بگیرد. حال آنکه همانطوری که گفته شد ارگانهای حکومتی درپشت سراین دو دولت ضمن آنکه می خواهند نظرخود را درپیشنویس«توافقنامه جامع» بگنجانند،چارچشمی مواظب دولتهای مذاکره کننده هستند و به سادگی ریش وقیچی را به دست آنها نمی دهند. اگرخواسته های متضاد ارگانهای حکومتی فوق الذکربر کرسی میزمذاکره بنشیند،معامله به هم می خورد و برای دوطرف باخت – باخت را درپی می آورد. اگرمذاکره و انجام تشریفات اجرایی« توافقنامه جامع » را چنانکه پیش بینی شده تا حد یکسال( تا 20 فوریه 2015 ) کش بدهند 7ماه و20 روز به پایان مهلت باقی مانده است. طی این مدت تحولات منطقه ای و بین المللی و همچنین جا به جایی مذاکره کنندگان فعلی، ازجمله خانم اشتون نماینده گروه 1+5، می تواند طرف ظاهرا ایرانی مذاکره کننده را در تنگنای بیشتری قراردهد.
اول ژوئن 2014

**زیرنویس
خبرگزاری حکومتی تسنیم روز ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳، زیرعنوان « شرط‌ کنگره‌ برای‌ توافقنامه‌ جامع‌ و رفع‌ تحریم‌های‌ ایران »، مطلب زیررا منتشرکرده است:
وقتی دور چهارم مذاکرات هسته‌ای وین بدون دست‌یافتن به نتیجه مشخصی پایان یافت، یک نماینده مجلس آمریکا با ارائه طرحی خواستار این شده است تا هرگونه انعقاد توافقنامه جامع و کاهش تحریم‌ها به تحقق شروطی جدید موکول شود.
“لوید دوگت“ عضو دموکرات مجلس نمایندگان امریکا در راستای اقدامات کنگره این کشور مبنی بر افزایش تهدیدها و فشارها بر ایران، طرحی را پیشنهاد کرده است که بر اساس آن هرگونه توافق جامع و نهایی و کاهش تحریم‌ها به تأمین خواسته‌هایی جدید مشروط شده است.

در این طرح پیشنهادی که در وبگاه اطلاع‌رسانی مجلس نمایندگان این کشور منتشر شده است، آمده است:
1)یک توافقنامه جامع(هسته‌ای)با ایران در مورد ”تلاش‌های تهران برای توسعه و یا به دست آوردن قابلیت(ساخت)بمب اتمی“ مورد قبول آمریکا قرار نمی‌گیرد مگر اینکه:
الف - به طور اساسی امنیت مردم ایالات متحده را افزایش دهد؛
ب - شامل محدودیت‌های مهم و قابل راستی آزمایی در زمینه غنی‌سازی اورانیوم و فعالیت‌های(مرتبط با تولید)پلوتونیوم باشد تا جایی که به طور مکفی بتواند مانع از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای شود؛
2)تحریم‌های شدید مرتبط با دیگر فعالیت‌های ممنوعه ایران به طور سختگیرانه‌ای ادامه خواهد یافت تا زمانی که:
الف - ایران توسعه سلاح‌های بیولوژیک، سلاح‌های شیمایی، موشک‌های بالستیک و فناوری پرتاب موشک‌های بالستیک خود را متوقف کرده و(این موارد)را برچیند؛
ب - ایران به حمایت خود از فعالیت‌های تروریسم بین‌المللی پایان بخشد؛
 ج - ایران به نقض نظام‌مند حقوق‌بشر شامل سرکوب مخالفان داخلی پایان دهد.