سینما (=«چراغ جادو») در اوایل سال 1318ق (1900م ـ 1279ش) به ایران پانهاد. مظفّرالدّینشاه در اولین سفرش به فرانسه در سال 1900م در شهر «استاند»، دستگاهی دید که برایش بسیار جالب بود؛ «دستگاهی که به روی دیوار میاندازند و مردم در آن حرکت میکنند». او از میرزا ابراهیم خان عکاسّباشی خواست این دستگاه را بخرد.

  (مظفّرالدین شاه قاجار)

عکاسّباشی شاه آن دستگاه عجیب را خرید و با همان دستگاه از کارناوالی که در شهر «استاند» برپابود، فیلمبرداری کرد. به این طریق، دستگاه «سینماتوگراف» برادران لومیر وارد ایران شد و چند سال بعد به میان مردم تهران پانهاد.

     پنج سال پیش از این تاریخ، در دسامبر 1895میلادی (آذر1274 شمسی)، برادران لومیر، دستگاهی را که به آن «سینماتوگراف» می گفتند، به راه انداختند. این دستگاه پیچیده عکس‌های متحرّک را نشان می ‌داد. آنها با چرخاندن دستک آن دستگاه، عکس‌های متحرک را بر روی پرده‌ یی سفید به نمایش درمی آوردند. در این تاریخ، اولین فیلم تاریخ سینمای جهان در پاریس به نمایش درآمد.

     ابراهیم صحّافباشی (تولّد 1237ش ـ 1868م)، از تحصیلکرده های مدرسه دارالفنون و از پیشگامان تجدّدگرایی در ایران، یکی از نخستین ایرانیانی بود که حدود یک سال و نیم پس از نمایش نخستین فیلم در پاریس، آن را در لندن تماشا کرد. او در خاطراتش می نویسد: «دیروز [24 ذی الحجه 1314ق ـ 26مه 1897م ـ 5خرداد 1276ش] وقت مغرب در پارک عمومی گردش می نمودم... [شب] رفتم تماشاخانه پالَس [پالاس]. بعد از خواندن و رقصیدن خانمها [دیدم] که به قوه برقیه آلاتی اختراع کرده که هر چیز را به همان حالت حرکت اصلی می نمایاند. مثلاً، آبشار آمریکا را به عینه نشان می دهد؛ فوج سرباز را با حالت و مشق، قطار راه آهن را به همان سرعت تمام می نمایاند...»

   صحّافباشی در سال 1321ق (1903م ـ 1282ش ـ سه سال پیش از پیروزی انقلاب مشروطه در تهران) نخستین سالن عمومی نمایش فیلم را در خیابان چراغ گاز تهران پدیدآورد.

(خیابان چراغ گاز تهران ـ 1890م ـ 16سال پیش از پیروزی انقلاب مشروطه)

در این سالن فیلمهای کمدی کوتاه را، که حداکثر از ده دقیقه تجاوز نمی کرد، پشت سر هم، نشان می دادند... سئانسها شبها انجام می گرفت و در سالن لیموناد و سایر آشامیدنیها به فروش می رسید. البته، کار صحّافباشی بیش از یک ماه دوام نیاورد و او ناچارشد درب سینما را ببندد.

در این زمان هشت سال از اختراع سینما و نمایش عمومی فیلم در فرانسه گذشته بود. سه سال پیش از این تاریخ، نخستین فیلم سینمایی در دربار مظفّرالدّین شاه به نمایش درآمده بود (فصلنامه طاووس، سال دوم، شماره های 5 و 6, پاییز و زمستان 1379، مقاله «آشنایی با سینما و... شهریار عدل, ص59).

(صحّافباشی در کنار دوربین فیلمبرداری و در جلو سالن نمایش فیلم)

«صحّافباشی پس از رنجهای معنوی و مادی بسیار و دلسوختگی تمام از وضع سیاسی ایران اقدام به فروش اموال و اجناس خود کرد و وسایل کارخانه ورشوکاری و تماشاخانه و دستگاه سینماتوگراف و فیلمها و غیره را فروخت. پسرش جهانگیر قهرمانشاهی می گوید که از دلایل مخالفت حکومت با او این بود که حمّام بدون خزینه برای ارامنه و کلیمیها در سر چهار راه مهنا [در خیابان لاله زار جنوبی] ساخته بود و سینما آورده بود و آزادیخواه بود.

پس از این که اموال صحّافباشی مصادره شد، او را به اصفهان و سپس به حوالی جندق و بیابانک تبعید کردند و بالاخره با زن و سه فرزندش به کربلا و هندوستان رفت» (تاریخ سینمای ایران, ص16).

از نخستین اعلانهای نمایش عمومی فیلم در تهران:
«پرده های جدید تماشایی سیمونوتوگراف، که عوالم خارجی را به طور حرکت و تجسّم نشان می دهد، به تازگی وارد شده و در خیابان ناصری (ناصرخسرو)، در یکی از مغازه های جناب تاجرباشی نشان داده می شود. مَقدم آقایان محترم، از یک ساعت بعد از ظهر تا دو ساعت از شب گذشته، در کمال احترام پذیرفته می شود» (صور اسرافیل, شماره 26, 21 ربیع الاوّل 1326 هجری ـ ژوئن 1908م).