آزادی قلم

نخستین شماره هفته نامه «صور اسرافیل» در 14دیماه 1286 شمسی. درست 5ماه پس از صدور فرمان مشروطیت، در تهران منتشر شد.

میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل یکی از دو مدیر این هفته نامه بود که بعد از واقعه بمباران مجلس شورای ملی در روز دوم تیرماه 1287، دستگیر و دو روز بعد به فرمان محمدعلی شاه قاجار در باغشاه تهران به دار آویخته شد.

دهخدا و میرزا جهانگیر دو گرداننده اصلی روزنامه صوراسرافیل، معروفترین روزنامه دوره مشروطة تهران، بودند. از 10 خرداد 1286 شمسی (17ربیع الاول 1325 هجری ـ تاریخ نخستین شماره روزنامه) تا چند روز پیش از بمباران مجلس شورای ملی (2تیرماه 1287), از این روزنامه 32 شماره منتشر شد. در سرمقاله نخستین شماره صوراسرافیل درباره هدف از انتشار آن چنین آمده بود: «تکمیل معنی مشروطیت و حمایت مجلس شورای ملی و معاونت روستاییان و فقرا و مظلومین».

در همین شماره درباره ازادی قلم و رویارویی با «دیو سیاه گنده مهیب» سانسور چنین می خوانیم:

«قلم را روی کاغذ گذاشتم در حالتی که نفوس یک مملکت و روح یک ملت با هزاران چشم ناظر اعمال من شدند... در این بین... یکی بازوی مرا گرفت و نگاهداشت. برگشتم دیدم یک دیو سیاه گنده مهیبی است که می گوید اسمم اداره پوسیده انطباعات است و من هم در این کار دخالت دارم... باید من هم تفتیش کنم و پیش من مسئول باشی! یک مشت به سینه آن دیو زده، عقب راندم... بلی قلمی را که خدا در قرآن مجید بدان قسم خورده نمی توان اسیر سَلاسل و اَغلال (زنجیرها) یک اداره مستبدّ کرد و مقیّد به قیود نظارت و ممیّزی مستبدّین و ظالمین نمود... قلم ضامن عدل و آسایش یک کشور است نباید محبوس چاه زندان بُختُ النّصر (=از پادشاهان امپراتوری بابل که به مدت 44 سال ـ از سال 605تا 561پیش از میلادـ در سرزمین پهناور بابل با خودکامگی حکومت کرد) ها باشد»*.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* صور اسرافیل ـ مجموعه کامل ـ چاپ نشر تاریخ ایران ـ 1361شمسی