پس از گذراندن دوره ابتدایی در کاشان به همراه برادر بزرگترش به تهران رفت و در مدرسه دارالفنون در رشته نقاشی به تحصیل پرداخت. هنوز بیش از سه سال از تحصیل او در دارالفنون نگذشته بود که ناصرالدین شاه هنگام بازدید از دارالفنون تابلویی را که از چهره اعتضادالسلطنه، رئیس وقت مدرسه دارالفنون کشیده بود، پسندید و او را به دربار فراخواند. ناصرالدین شاه لقب «نقاش باشی» و سپس لقب «کمال الملک» را به وی داد و خودش هم برای فراگیری نقاشی شاگرد او شد.

کمال الملک در مدت اقامتش در دربار ناصرالدین شاه، 170تابلو کشید که معروفترینشان تابلو «تالار آیینه» است که هفت سال کشیدن آن به طول انجامید و اولین تابلویی است که آن «کمال الملک» امضاکرده است:

(تابلو «تالار آیینه» که حدود سال 1310قمری کشیده شد)

حدود سه بعد از کشیده شدن این تابلو، ناصرالدین شاه کشته شد و کمال الملک برای مطالعه در زمینه نقاشی به اروپا سفرکرد (سال 1276شمسی).

(کمال الملک در اواخر اقامتش در دربار ناصرالدین شاه)

بیش از سه سال در فلورانس، ایتالیا و پاریس گذراند و در موزه ها به رونگاری آثار نقاشانی مانند رامبراند پرداخت.

   مظفرالدین شاه به هنگام بازگشت از اولین سفرش به اروپا (1318 قمری= 1279شمسی ـ 6سال پیش از صدور فرمان مشروطه) کمال الملک را به ایران فراخواند تا کارش را در دربار ادامه دهد.اما کمال الملک نتوانست با خواستهای شاه جدید کنار بیاید و به عراق رفت و در سال 1321قمری به کربلا وارد شد و چندسالی در بغداد و کربلا... ماند. تابلوهای زرگر بغدادی، فالگیر بغدادی و میدان کربلا و عرب خفته، از رهاوردهای این سفر است. 

(فالگیر بغدادی)

کمال الملک در سال 1290 شمسی (1329قمری) به ایران بازگشت. در این دوره بود که مدرسه «صنایع مستظرفه» را با هدف تدریس هنر نقاشی تأسیس کرد و «وزارت معارف» در این راه به او یاری می رساند.

   پس از کودتای سوم اسفند1299 و قدرت یابی روزافزون رضاخان سردارسپه و رضاشاه بعدی، سنگ اندازی در کار کمال الملک آغازشد.

   کمال الملک حاضر نشد با سیاستهای رضاشاه همراه شود و حتی به تقاضای او را برای نقاشی چهره پسر و ولیعهدش، محمدرضا، تن نداد و رضاشاه را به خشم آورد.

   وزارت معارف برای همراهی با رضاشاه بودجه مدرسه صنایع مستظرفه را که زیر نظر کمال الملک اداره می شد، قطع کرد و ادامه اداره این مدرسه برای کمال الملک ناممکن شد. به ناچار مدرسه یی که سالها برایش خون دل خورده بود رهاکرد. ادامه کار در تهران نیز برایش دیگر امکان نداشت به یکی از روستاهای نیشابور به نام حسن آباد رفت و انزوا پیشه کرد و در همان روستا در 27مرداد 1319 به سن 93سالگی درگذشت و در نزدیکی مزار خیام نیشابوری به خاک سپرده شد.

(مزار کمال الملک در نزدیکی مزار عطار و خیام در نیشابور)