فتحعلیشاه قاجار در روز 19 جمادیالثانی سال 1250ق (23 اکتبر 1834م), درگذشت و به جای او پسرش محمدمیرزا در 22 شعبان 1250ق (24 دسامبر 1834م) بر تخت شاهی نشست و 14سال سلطنت کرد. در زمان محمدشاه با این که تهران پایتخت بود, بنای درخوری در آن شهر ساخته نشد، به جز «دروازه محمدیه» در محلی که اکنون «میدان اعدام» نام دارد و در آن زمان در جنوب حصار تهران واقع بود.
اوژن فلاندَن (Flandin Eugène), نقاش و معمار و ایران شناس فرانسوی (زاده 15اوت1809 ـ درگذشته در 29سپتامبر1889) که در سال 1840میلادی (1255قمری) به تهران واردشد، در باره تهران که در 11جمادی الاوّل 1200ق (مارس1785م) توسط آغامحمدخان قاجار به پایتختی برگزیده شده بود و از پایتختی آن حدود 55سال می گذشت، این چنین می نویسد:
(اوژن فلاندن)
«دو ساعت بعد از ظهر روز اول مارس [1840م] (26 رمضان 1255ق) در حالی که غرّش توپ طنین انداز بود و پیوسته مردم در ازدحام و به تماشای ما می آمدند, وارد تهران شدیم.
وسعت تهران, کم و بیش, از چهار پنج کیلومتر محیط ندارد. حصار شهر مانند سایر شهرها برجهایی است که به دورشان خندق حفرکرده اند. شش دروازه دارد که از کاشیهایی با رنگهای مختلف تزیین شده اند... همه رو به خرابی رفته و هیچ یک نمی تواند درمقابل حملات شدید مقاومت کند. اهمیت این شهر به اندازة تبریز و اصفهان نیست. کلّ جمعیتش که داخل چهار دیوار است, یکصد هزار میباشد. در اولین وَهله منظره شهر تهران, جز دیواری طولانی از آجرهای زردرنگ که از رویش چند گنبد مسجد و کلاه فرنگیهای قصر شاه مشاهده میشود, چیز دیگری ندارد. شش هفت مسجد, سه چهار مدرسه, یک صد حمام و قریب یک صد کاروانسرا, که هیچ یک قابل توجه نیستند. بازارها بدهیبت و کثیف و ساختمانهایشان بسیار بد است...
(نقاشی فلاندن, 1256ق ـ تهران, دهانه بازار ـ گوشه یی از خندق و برجهای جنوب شرقی شهر ـ گنبد مسجد شاه و گنبد مسجد سیدعزیزالله)
تنها قسمت قابل توجه شهر "ارگ" است که در مرکز شهر قرارگرفته و از سایر محله ها به واسطه دیواری مستحکم و خندقهایی که هر یک بر رویش پلی دستی زده شده, جدا میگردد. در این محل است که شاه قصری ساخته و خود و اقوام نزدیک و امرای بزرگ درباری و مستحفظینش زندگی می نمایند. درب عمده ارگ به سمت جنوب, در وسط تهران و به دم بازارها میباشد...
(میدان شاه ـ ارگ یا توپخانه قدیم ـ توپ مروارید و سر در حیاط تخت مرمر و برج آغامحمدخانی ـ نقّاشی فلاندن در سال 1256ق)
تهران ... آبش آب بارانی است که در چشمه ها جمع میشود. مدت شش ماه سال را گرمای خیلی شدید دارد و باد جنوبی آن سوزان است. نداشتن آب کافی او را به خطر می اندازد. وضع داخلی شهر هم ناسازگار است. از کوچه ها و بازارها که حرارت آفتاب تابستان بدانها می تابد, در اثر داشتن آبهای متعفّن, بخارات نامطبوع متصاعد میشود که تولید تب و بیماریهای خطرناک می نمایند, بدین لحاظ در ماه مه (اردیبهشت), دربار و اغنیا و تمام اشخاصی که با شهر کاری ندارند, فرار کرده به دامنه کوهی که مجاور تهران است, مسکن می گزینند.
تمام دامنه کوه شمیران را دهاتی چند با باغات زیاد فراگرفته و اهالی تهران مدت شش ماه به چادرهایی که در این سرزمین می زنند, به سر می برند...
(تهران ـ قصر قاجار ـ از بناهای دوره سلطنت فتحعلی شاه)
فتحعلیشاه ... در یک فرسخی تهران قصری جهت تابستانش برپانموده است, که نامش "قصر قجر" یا تخت قجر میباشد... این قصر امروز بسیار خوب و مورد پسند ما نیز واقع گشت, قابل سکونت پادشاه هم می باشد, لیکن محمدشاه که بیشتر به آب و هوای شمالی علاقه دارد, این محل را رها کرده و در ساحل جویباری کوچک به دامنه شمیران بنایی جهت خود نموده است. به دم دروازه های شهر هم دو قصر سلطنتی دیگر هست: یکی, لاله زار که کوچک است و دیگری را که بیشتر اهمیت دارد, نگارستان (محل فعلی سازمان برنامه) می نامند. در دیوارهای قصر نگارستان, تصاویری از سفرای فرانسه و انگلیس که در اوایل این قرن به دربار فتحعلیشاه آمده اند, تصویر نمودهاند...».
(«سفر به ایران»، اوژن فلاندن, ترجمه دکتر عباس آگاهی، ص 111).
