بعد ازانتخاب مجدد اوباما به ریاست جمهوری آمریکا ،طرف خارجی تلاش جدیدی را برای برون رفت از بن بست مذاکرات با رژیم ایران آغازکرده است. مذاکراتی که حدود دهسال است به اشکال مختلف ادامه دارد وهنوز راه حلی برای مسأله فعالیتهای اتمی خطرناک این رژیم پیدا نکرده است ! . درهمین سال 2012 نمایندگا ن 6 قدرت متشکل درگروه 1+5 سه بار با رژیم ایران نشست داشته وپیشنهاداتی برای معامله و داد وستد با این رژیم مطرح کرده اند ولی معامله آنها جوش نخورده است . با این وجود، روز21 نوامبر2012، نمایندگان گروه 1+5 دربروکسل گرد هم آمدند تا « دراسرع وقت » با نمایندگان رژیم مذاکره دیگری را آغازکنند واحتمالا پیشنهاد جدیدی برای معامله روی میزاین مذاکره بگذارند . خانم اشتون سخنگوونماینده گروه مذکور، پس ازاین گردهمایی بدون اشاره به پیشنهاد جدید گروه 1+5 به خبرنگاران گفت« 6 قدرت جهانی مصمم اند دراسرع وقت ممکن دور دیگری ازمذاکره با ایران را ازسربگیرند » . به موازات این تلاش دیپلوماتیک قراراست روز 13 دسامبر( 23 آذرماه سال جاری ) آژانس بین المللی انرژی اتمی، چشم وگوش فنی – حقوقی سازمان ملل متحد نیز درتهران با کارشناسان رژیم ایران نشست تخصصی دیگری داشته باشد . این تلاشها به درفضای سیاسی- امنیتی حاد و متفاوتی با گذشته صورت می گیرد که ویژه گی های آن عبارتند از:

افزایش نگرانی آژانس– آخرین گزارش فصلی آژانس بین المللی انرژی اتمی که روز 16 نوامبربه شورای حکام این آژانس و شورای امنیت داده شده ، به طور مشخص از افزایش نگرانی این آژانس روی دو موضوع حکایت می کند .نخست اینکه رژیم ایران درطی سه ماهه گذشته با نصب 644 سانتریفوژ دیگر دردژنظامی « فردو » کارنصب کلیه ماشین آلات و الزامات تولید اورانیوم غنی شده دراین مرکز ظاهرا آسیب نا پذیررا، با حد اکثر ظرفیت، به پایان رسانده است .گزارش این افزایش ظرفیت توسط آژانس ،درعرصه دیپلوماتیک این پیام سیاسی را دارد که رژیم ایران درکار ظرفیت سازی غنی سازی اورانیوم به جایی رسیده که می تواند ازطریق « فردو» اصلی ترین ماده تولید بمب را که اورانیوم با غلظت 90 درصد باشد ، به سرعت فراهم کند . دومین موضوع نگرانی آژانس درمورد فعالیتهای اتمی رژیم ایران آنستکه به رغم خواست مکرر شورای امنیت وشورای حکام آژانس، این رژیم همچنان ازپاسخ به سؤالاتی که درباره جنبه نظامی فعالیتهای اتمی اش مطرح است ودرپیوست گزارش نوامبر2011 آژانس آمده ، شانه خالی می کند ، مشغول ازبین بردن آثارآزمایشاتی است که ،به طور مخفیانه ، درمرکزنظامی پارچین انجام داده و عجالتا حتی حاضرنیست با آژانس درمورد « مدالیته » وشیوه ای به مذاکره بنشیند که براساس آن بتوان راه رسیدن به جواب سؤالات مربوط به جنبه نظامی فعالیتهایش را تعیین کرد! . استمرار سیاست طفره رفتن رژیم ایران از پاسخگویی به سؤالات مذکوروبسته نگهداشتن درب مکانهایی که مشکوک به پیشبرد جنبه نظامی فعالیت اتمی رژیم هستند، نیزاین نگرانی را برای طرف حساب خارجی افزایش می دهد که این رژیم به طورمخفیانه وپشت درهای بسته مشغول پیشبرد بخش نظامی فعالیتهای اتمی اش می باشد .

تنگنای فرصت برای یافتن راه حل دیپلوماتیک

تأکید همه قدرتهای عضو گروه 1+5 درنشست اخیر بروکسل( روز 21 نوامبر) برضرورت انجام مذاکره ای دیگر با رژیم ایران در« اسرع وقت ممکن »، حاکی ازمحدودیت زمان برای حل دیپلوماتیک مسأله هسته ای رژیم ایران است . با آنکه دولت اوباما به خواست دولت نتانیاهو درمورد تعیین خط سرخ برای مذاکره با رژیم ایران جواب مثبت نداده ومدت زمان مشخصی برای این مذاکره تعیین نکرده ، پنجره مذاکره نمی تواند برای مدت نا محدود بازبماند.اگرفشارتحریم ها ،تا مدت زمان مشخصی ، رژیم را وادار به تسلیم وپذیرش پیشنهاد طرف خارجی نکند ، سیاست فعلی دولت اوباما که برتحریم همراه با مذاکره استوار است ، بی اعتبار می گردد . به مرور زمان راه دیپلوماتیک جلوگیری ازاتمی شدن رژیم ایران مسدود می شود و تعهداوباما به اسراییل وسایرکشورهای منطقه مبنی براینکه آمریکا نمی گذارد رژیم ایران به بمب اتمی برسد ، پشتوانه وتضمین عملی خود را از دست می دهد . فرصت برای یافتن راه حل دیپلوماتیک به حدی تنگ شده که آمانو دبیرکل آژا نس نیزبه صورتی غیرمعمول وارد عرصه سیاسی شده و دریک اظهار نظر بی سابقه اخظار می کند که اگر ازفرصت باقی مانده برای حل مسأله اتمی رژیم ایران ازمجرای دیپلوماتیک استفاده نشود ، اسراییل به حمله نظامی متوسل می شود.

اولویت های دورجدید مذاکره

حل نشدن مسأله فعالیتهای هسته ای رژیم ایران طی دهسال گذشته امروز اصل مسأله را درمحاق فروبرده و حل مسایل فرعی دیگری را روی میزخارجی گذاشته که اگر به فوریت حل نشود می تواند جنگ پیچیده وناخواسته ای را روی دست آنها بگذارد . اینها واقفند که جنگ وعمل نظامی ، اصل مسأله را حل نمی کند وحتی به فرض آنکه قابل کنترل وموفقیت آمیز باشد، حداکثر مدتی مسأله اتمی شدن رژیم ایران را به تأخیرمی اندازد . برای رفع خطرجنگ باید برسرمیزمذاکره ابتدا برسردوموضوع ازفعالیتهای هسته ای رژیم ایران که فوریت پیدا کرده اند ، تعامل ودادوستد کنند ،یکم فعالیت دردژنظامی «فوردو» دوم پرده برداری ازبعد نظامی فعالیت های هسته ای رژیم .

یکم – فوریت واهمیت« فوردو»

پیشرفت فعالیت هسته ای رژیم ایران دردژ نظامی فوردو، ازنوامبر سال 2011 تا به حال درکانون توجه ونگرانی آژانس وغرب بوده است . بحث راهبردی آمریکا واسراییل طی یکسال گذشته درخصوص فعالیت هسته ای رژیم ایران وخواست اسراییل برای تعیین خط سرخ روی فوردو متمرکز بوده است . خبرگزاری فارس روز30 آبان 91 به نقل ازکارشناسان استراتژیک رژیم ایران ا علام کرد « صهیونیست‌ها فورود را جایی می‌دانند که اگر عملیات غنی سازی در آن با ظرفیت کامل انجام شود، برنامه هسته‌ای ایران وارد منطقه مصونیت می‌شود و غرب، آمریکا و اسرائیل حتی اگر تصمیم بگیرند، قادر به متوقف ‌کردن برنامه هسته‌ای ما نیستند . فوردو تغییر دهنده معادله راهبردی در برنامه هسته‌ای ایران است، و با عملیاتی شدن کامل فردو، توقف پذیری برنامه هسته‌ای ایران منتفی می شود و به همین دلیل نیز، مهم‌ترین مسأله 1+5 در مذاکرات با ایران ناظر بر فردوست »

رژیم ایران با توجه به اهمیت فوردو،درمذاکرات گذشته حاضرنشد برسرتعطیل آن با طرف خارجی معامله و دادو ستد کند .حالا که نصب ماشین آلات آن را تکمیل کرده و ظرفیت تولید غنی سازی اورانیوم را دراین دژ،ظاهرا تسخیرنا پذیر،به حداکثر رسانده ، موضعی سخت ترازگذشته دارد و سعی می کندفقط برسرنوع مصرف اورانیوم غنی شده درفوردو معامله کند ونه تعطیل وتوقف کارآن . حرفش دراین مورد با مخاطب خارجی اینست که همانطوری که درگزارش اخیر آژانس آمده حاضراست بخشی ازاورانیومی را که درحد 20 درصد تغلیظ وغنی وانباشت کرده دربخش غیرنظامی یعنی تولید سوخت راکتوراتمی تهران مصرف کند وبه نوعی روی بخش دیگراین اورانیوم معامله کند و آنرا به قیمت هایی نظیر لغو تحریم ها و قبولاندن حق فعالیتهای اتمی اش معامله نماید .

دوم – شفاف سازی بعد نظامی فعالیت ها

نگرانی آژ انس و به تبع آن غرب ازادامه مخفی کاری جنبه نظامی فعالیت های هسته ای رژیم ایران ،درپیوست گزارش نوامبر2011 دبیرکل آژانس منعکس شده وشورای حکام آژانس بارها از رژیم ایران خواسته است تا برای روشن شدن ابهامات مربوط به این فعالیت های مخفی، ا زجمله درپارچین ، با آژانس همکاری کند .اینک بعد ازگذشت یکسال ازبی پاسخ ماندن این خواسته، موضوع فوریت پیدا کرده واین فوریت دربند 54 گزارش جدید آژانس به صورت اخظارگونه زیر بازتاب پیدا کرده است :

«با توجه به ماهیت و وسعت اطلاعات معتبر در دسترس، برای ایران ضروری است تا با آژانس در خصوص ماهیت نگرانی‌ها، بدون هیچ تاخیر بیشتری ، همکاری کند. نداشتن چنین تعاملی موجب می‌شود تا آژانس نتواند نگرانی‌های [ قدرتهای جهان ] مرتبط با موضوعات برنامه هسته‌ای ایران را برطرف کند».

اما رژیم پرداختن به این موضوع و« مدالیته » بحث با آژانس درباره آن را به پیش شرط لغو تحریم های آمریکا واروپا مشروط کرده که اجرای آن درحوزه اختیارات آژانس نیست . خبرگزاری فارس روز 30 آبان 91 دراین مورد به نقل ازیک کارشناس رژیم گزارش می دهد که «ایران درنشست مسکو پیشنهادی به گروه 1+5 ارائه کرد که در بند دوم آن اعلام شده «حاضریم به سوالات درباره ابعاد احتمالی نظامی با موضوع پارچین به شرط لغو تحریم‌های یکجانبه و خارج از شورای امنیت، پاسخ دهیم» به این ترتیب رژیم پاسخگویی به برخی سوالات آژانس نظیر پارچین را به مذاکراتی که با گروه 1+5 دارد گره زده است .

چشم انداز برخورد غرب با ماجرا

به طوری که از نظر گذشت رژیم خیز برداشته تا با نوعی معامله بر سر مسایل فرعی پرونده اتمی اش، نظیرمسأله غنی سازی 20 درصدی اورانیوم در فوردو، هم تحریم ها را لغو کند وهم اصل مسأله را که مطابق 6قطعنامه شورای امنیت، تعلیق غنی سازی وشفافیت کامل است ، پایمال نماید وبه فعالیتهای اتمی خطرناک خود ادامه دهد . این روزها سخنگویان رژیم ایران درخارج مرزها دراین راستا تبلیغ می کنند . آخرین پیشنهاد رژیم ایران برای انجام معامله اینچنینی روز 22 نوامبر توسط علی آهنی سفیرفرانسه درپاریس اعلام شد . او درمصاحبه خود با وال استریت ژورنال اعلام کرد که « ایران آمادگی آن را دارد که به شرط لغو تحریم ها ی غرب ودرازاء دریافت میله های سوخت اورانیوم 20 درصدی برای راکتور تحقیقاتی تهران ، سطح غتی سازی اورانیوم خود را به زیر5 درصد کاهش دهد »( لوموند 22 نوا مبر 2012 )

اما تا آنجا که به غرب برمی گردد ، تحریم های خاص نفتی - بانکی آمریکا واروپا ،به خاطر آ ن شکل گرفت که درسطح شورای امنیت ا مکان گسترش تحریم ها دراین حد وجود نداشت و رژیم ایران با سوء استفاده ازاین موضوع به خواسته مندرج در قطعنامه های شورا ی امنیت جواب سربالا می داد .غرب اجرای قطعنامه های شورای امنیت را مبنای جلوگیری ازدستیابی ایران به بمب اتمی تلقی می کند . بنا براین درحالی که اوباما متعهد شده جلوی اتمی شدن رژیم ایران را بگیرد منطقا بعید به نظر می رسد که درازاء اقدامات فرعی نظیر کاهش غیرقابل تضمین سطح غنی سازی اورانیوم، ازتحریم اثرگذاری که حدود یکسال است با همراهی اروپا علیه رژیم ایران شروع کرده دست بردارد . بنا براین اگر رژیم ایران در مذاکرات آینده با گروه 1+5 ، بازهم به پیشنهاد های این گروه جواب سربالا بدهد و به شگرد های فریبکارانه خود بچسبد ، این دور ازمذاکرات نیز با شکست مواجه خواهد شد . شکست این دورازمذاکرات درفضای امنیتی سیاسی حادی که شرح آن گذشت ،می تواند پنجره راه حل دیپلوماتیک را مسدود کند و آمریکا واروپا را به سمت ر اه حل های غیردیپلوماتیک بکشاند . ازآنجاییکه اروپا با جنگ مخالف است تنها راه غیر دیپلوماتیکی که برای مقابله مشترک آمریکا واروپا با مسأله اتمی شدن رژیم ایران بازمی ماند ، تشدید تحریم ها و روی آوردن آنها به سمت پاک کردن صورت مسأله یعنی سمتگیری درجهت تغییر رژیم حاکم برایران به دست خود مردم ایران است ( مشابه سیاستی که درمقابل رژیم حاکم برسوریه اتخاذکرده اند). این چشم انداز برخورد واقعگرایانه غرب برای حل ریشه ای مسأله اتمی رژیم ایران است . هرچه مقاومت مردم ایران برای سرنگونی رژیم ولایت فقیه گسترده تر وملموس ترشود ، این چشم اندازمی تواند بیشترمادی ومتبلور شود

یزدان حاج حمزه
اول آذر 91